خوشحالیم با جوانی هم صحبت هستیم که به این مسائل اهمیت می دهد و می خواهد زندگی خود را با چشمانی باز و بر اساس دین و عقل و منطق بنا کند و نشانه آن هم همین اقدام شما به افزایش آگاهی و مشورت با دیگران است. امیدواریم راهنمای خوبی برایتان، در زمینه سوالی که پرسیده اید، باشیم.
پرسشگر گرامی؛ امر ازدواج و انتخاب همسر برای نسل جوان از اهمیت بالایی برخوردار است. موفقیت یا عدم موفقیت در این امر مقدس و درعین حال حساس، تعیین کننده سرنوشت جوانان است و سلامت جسم و روان و پیشرفت های مادی و معنوی آنان در عرصه های اجتماعی، ارتباطی تنگاتنگ با درستی یا نادرستی انتخاب همسر و پایداری یا ناپایداری ازدواج دارد، و خواستگاری آغاز این راه مقدس است.
بهتر است جلسه خواستگاری برای صحبت مستقیم دختر و پسر وقتی اتفاق افتد که تحقیقات لازم درباره دختر و خانواده اش از منابع تحقیق ( همسایه ها، دوستان و آشنایان، رجوع به محل تحصیل یا کار فرد مورد نظر و ...) توسط خانواده پسر و همچنین تحقیقات لازم درباره پسر، توسط خانواده دختر صورت گیرد (خاصه اگر طرفین نا آشنا باشند) و پس از آن اگر رضایت طرفین در این مرحله حاصل شد، برای تکمیل شناخت، اقدام به صحبت های مستقیم و رو در روی دختر و پسر شود (زیر نظر خانواده های طرفین)؛ کاری که بسیاری از خانواده ها آن را انجام می دهند. حتی برخی خانواده ها پس از گذر از این مرحله حیاتی و مهم، در جلسه اول خواستگاری، پس از صحبت های معمولی (و نه صحبت درباره مهریه و قرار عقد و ...) که بین خانواده ها صورت می گیرد مدت زمان کمی هم از داماد می خواهند که در جلسه حضور داشته باشد، تا دختر و پسر همدیگر را در یک نظر ببیند و تنها یک احوال پرسی ساده کنند تا اگر همدیگر را پسندیدند در جلسات بعدی اقدام به صحبت مستقیم با یکدیگر کنند. حسن این کار این است که شاید دختر و پسر از یکدیگر خوششان نیاید ( از طرز رفتار، صحبت، قیافه و ...) و دیگر نیازی به صحبت کردن با هم نداشته باشند و این ارتباط برای ازدواج همین جا قطع شود.
حال اگر از این مرحله گذشتید و توافقات اولیه صورت گرفت، به جلسه رسمی خواستگاری می رسیم که در آن جا دختر و پسر برای شناخت بیشتر از هم اقدام به پرسش از یکدیگر می کنند. در این زمینه و برای پاسخ به پرسشی که مطرح کردید، توجه شما را به مطالب زیر جلب می کنم و در پایان، کتابی را به شما معرفی خواهم کرد که با مطالعه آن به بسیاری از سوال هایتان در این زمینه پاسخ داده می شود :
* چگونه شروع به صحبت کنم؟
شما وقتی می خواهید با دوستی تبادل اطلاعات کنید چگونه شروع می کنید؟ جلسه خواستگاری هم چیزی ماورایی و عجیب نیست که شروع کردن صحبت در آن با مواقع دیگر تفاوت داشته باشد.شما می توانید با بیانی رسمی و متین ، پس از احوال پرسی های معمول، با یک بیوگرافی کامل از خود شروع کنید (نام، نام خانوادگی، سن ، تحصیلات، شغل خود ، شغل پدر و مادر و ...) و از طرف مقابل هم بخواهید همین کار را بکند و سپس بحث را به روی موضوعات اصلی بکشانید.
* سوالات باز باشد یا بسته؟
در این گونه جلسات معمولاً سؤال های بسته اطلاعات خاصی را به فرد نمی دهد و معقول نیست. مثلا شما به طرف مقابل می گویید بد اخلاق هستید یا نه؟ طرف مقابل هم می گوید نه. (هیچ کسی هم خودش را بد اخلاق نمی داند و اگر بگوید هستم که دیگر جلسه خواستگاری ادامه پیدا نخواهد کرد) حال آیا شما به شناختی رسیدید؟ اینگونه سوالات جواب های کلی به شما می دهد. شاید بتوان گفت جواب فرد مورد نظر در زمینه بد اخلاقی در برخی زمینه ها جواب درستی است؛ اما از نوع جواب های درست اما به درد نخور است، چون شناختی که با یک کلمه حاصل شود شناخت صحیحی نیست؛ مانند اینکه کسی بگوید امروز دوشنبه است و فردا سه شنبه. حرف درستی است ولی به درد نخور .
پس اگر می خواهید اطلاعات بیشتری در این جلسات کسب کنید باید سعی کنید با سوال هایتان فرد مورد نظر را در موقعیت های عینی قرار دهید و پاسخش را در آن موقعیت ها بشنوید و تحلیل کنید. دریافت جواب های بله و خیر کمکی به شناخت فرد مورد نظرتان نخواهد کرد و به نوعی خود فریبی است.
* طرف راست می گوید یا دروغ؟
فراموش نکنید که یکی از منابع شناخت طرف مقابل، صحبت مستقیم و رو در رو با اوست. شما باید با تحقیقاتی که از دیگران می کنید و مشورت هایی که می گیرید اطلاعاتی به دست آورید و آن ها را کنار صحبت های مستقیمی که با طرف مقابل کرده اید بگذارید تا به یک نتیجه گیری صحیح برسید.خیلی از اوقات تحقیقات ما، صحبت های راست و دروغ طرف مقابل را برای ما نمایان می کند (البته برخی اوقات هم این اتفاق رخ نمی دهد).
همچنین برای اینکه به نظر واقعی طرف مقابل پی ببرید، می توانید از روش «طرح سؤالات معکوس» استفاده کنید. برای درک این مسأله برای شما مثالی می آوریم: مثلاً شما فردی اهل سفر هستید و حداقل ماهی یکبار باید به یک سفر هر چند کوچک بروید. بنابراین تمایل دارید همسر آینده تان نیز دارای چنین روحیه ای باشد و با شما در سفرها همراه شود. برای اینکه از نظر واقعی طرف مقابل تان مطلع شوید و پاسخ صادقانه ای از ایشان دریافت کنید می توانید بپرسید :
«اگر همسر آینده شما اهل سفر کردن و مسافرت نباشد و در این زمینه با شما همراهی نکند، نظر شما چیست؟»
در صورتیکه طرف مقابل جواب موافق بدهد و چنین برداشت کند که شما اهل سفر کردن نیستید و بگوید که من هم اهل مسافرت نیستم، شما توانسته اید به پاسخ مورد نظرخود دست یابید و حال آنکه اگر سوال می کردید که آیا شما اهل سفر هستید؟ جواب «بله» می شنیدید و طرف مقابل را به درستی نمی شناختید.
این نوع سوال کردن را در بسیاری از زمینه ها مانند جنبه های اعتقادی (نماز خواندن و روزه گرفتن و...)، اشتغال، نحوه پوشش و... می توانید مطرح کنید.
نکته دیگر که باید در نظر داشت این است که گاه طرح سوال به گونه ای جهت دار است و به شنونده القاء می کند که چگونه پاسخ دهد و یا اینکه پاسخ مشخصی را بدهد؛ مثلاً اگر سوال شود که «من به نماز اول وقت خیلی اهمیت می دهم و از افراد کاهل نماز خوشم نمی آید. شما چطور؟» طبیعی است که برای ایجاد احساس رضایت در طرف مقابل باید پاسخ بلی داد، هر چند که در واقع چنین نباشد. بنابراین بهتر است این گونه سوال شود «نظر شما در مورد انجام وظایف دینی مانند نماز خواندن و نخواندن چیست؟» این نحوه سوال پرسیدن القا کننده نبوده و فرد را وادار می کند نظر شخصی خود را ارائه دهد.
یا مثلاً اگر می خواهید نظر طرف مقابل را درباره ادامه تحصیل شما در دانشگاه بدانید. بهتر است از او بپرسید : نظر شما درباره تحصیل علم و دانش چیست؟ اگر بپرسید آیا موافق هستید که من در دانشگاه تحصیل کنم. طرف مقابل چون از سوال شما اینگونه برداشت می کند که شما علاقه مند به تحصیل هستید ممکن است در جواب به شما صادقانه پاسخ ندهد.
البته معمولاً زمانی که نسبت به صراحت طرف مقابل، دچار تردید باشیم، خوب است که از این شیوه ها استفاده شود در غیر اینصورت می توانید سوالات خود را به صورت مستقیم و سر راست مطرح کنید؛ ولی در هر حال استفاده از شیوه های پرسیدن «معکوس و یا بی جهت» می تواند به اطمینان بخشی بیشتری بینجامد و لااقل در انتخاب خود تردید کمتری داشته باشید.
* چه سوالاتی پرسیده شود؟
موضوعات قابل طرح در گفتگوى قبل از مراسم عقد مختلف است؛ زیرا افراد عقیده ها، آرمانها، هدفها و خواسته هاى گوناگون دارند. البته بعضى از مسائل و موضوعات عمومى است و ضرورت دارد جوانان قبل از ازدواج براى آگاهى یافتن از ویژگىهاى جسمانى، روانى، اخلاقى یکدیگر مطرح کنند و درباره آنها به گفتگو بنشینند. ناگفته پیداست، این گونه جلسات حتماً باید تحت اشراف خانواده هاى دو طرف صورت گیرد؛ زیرا مذاکره مستقیم و بدون اطلاع خانواده دختر و پسر مطلوب عرف و در اکثر موارد مورد پسند شرع و عقل نیست و به جاى این که زوج جوان را به حقیقت برساند، مایه انحراف و مشکلات دیگر مى شود. در این جلسات مى توان درباره مسائل زیر گفتگو کرد :
1. خط مشى کلى زندگى آینده
مراد تبیین مبناى زندگى آینده است؛ براى مثال جوان متدین مى خواهد زندگى اش بر اساس قوانین اسلام بنا شود. در این جا باید از میزان پاى بندى افراد به ارزشهاى دینى و اخلاقى سؤال شود.
2. اهداف زندگى
یعنى هدف هایى که هر کدام قصد دارند در زندگى آینده شان دنبال کنند؛ هدفها و آرمانهاى علمى و تحصیلى، اجتماعى، شغلى و...؛ براى مثال تا چه اندازه به ادامه تحصیل علاقهمند است و مشکلات تحصیل را تحمل مى کند. شغل مناسب و مورد علاقهاش چیست؟ جایگاه اجتماعى را داراى چه اهمیتى مى داند؟ از نظر اقتصادى و مالى به چه سطحى مى اندیشد و حداقل و حداکثر چقدر است؟
3. چگونگى رابطه با خانواده و بستگان
براى مثال به چه اندازه به رفت و آمد با اقوام و خویشان و نیز دوستان اهمیت مى دهید و بر آن اصرار مى ورزید؟ به آداب و رسوم فرهنگى و اجتماعى رفتار با بستگان چقدر پایبندید؟
4. خواست ها و انتظارات دو طرف از یکدیگر
5. شیوه تربیت فرزندان در آینده
6. نقص هاى جسمانى و بیمارى هاى مزمن احتمالى یکدیگر
* به چه نکاتی توجه شود؟
در این جلسات باید به نکات زیر توجه شود تا به شکل مناسب انجام گیرد و دو طرف به هدف خود دست یابند :
1. گفتگو باید خونسردانه و با آمادگى قبلى و در فضایى آرام و بدون خوف و فشار از طرف دیگران صورت گیرد.
2. گفتگو پس از انجام خواستگارى رسمى از طرف خانوادها و تحقیق و آگاهى از بعضى شرایط که در مرحله تفحص به دست مى آید، انجام گیرد نه در ابتداى آشنایى؛ به عبارت دیگر، در واپسین مراحل تحقیق و قبل از مراسم عقد باید گفتگو تحقق یابد.
3. براى موفقیت بیشتر، دو طرف باید در ابتداى جلسه از یکدیگر بخواهند صادقانه به پرسشها و مسائل مطرح شده پاسخ دهند تا از صفات اخلاقى و خصوصیات یکدیگر آگاهى یابند.
* معرفی کتابی کاربردی در این زمینه :
پرسشگر محترم؛ به جرأت می توان گفت یکی از بهترین کتبی که در زمینه مسائل مربوط به انتخاب همسر منتشر شده است کتاب « مطلع مهر : راهکارهای جامع و کاربردی برای انتخاب همسر » امیرحسین بانکی پور فرد است که انتشارات حدیث راه عشق آن را منتشر کرده است و از اکثر کتابفروشی های معتبر در سراسر کشور قابل تهیه است. این کتاب به طور جامع به مسائل مربوط به انتخاب همسر (از جمله سوالات مربوط به جلسه خواستگاری، به صورت مبسوط و دقیق و جزء به جزء) پرداخته است. مطالعه این کتاب را اکیداً به شما توصیه می کنم. با مطالعه این کتاب بدون شک به بسیاری از سؤالاتتان در این حوزه پاسخ داده می شود.
* منابعی دیگر جهت مطالعه :
- جوانان و انتخاب همسر، علی اکبر مظاهری، انتشارات پارسایان
- انتخاب همسر، آیت الله ابراهیم امینی، سازمان تبلیغات اسلامی
- تشکیل خانواده از سری آموزه های خانواده، جمعی از مؤلفان، انجمن اولیاء مربیان
- همچنین برای دریافت اطلاعات تکمیلی در این زمینه می توانید به آدرس های زیر مراجعه کنید :
http://porseman.org/showarticle.aspx?id=773
http://moshavereh.porsemani.ir/term27
موفق باشید. باز هم با ما سخن بگویید و دغدغه های ذهنی تان را با ما در میان بگذارید.
نویسنده : علی حسینعلی پور