عفونت گوش خارجی و عفونت گوش میانی

مرور کلی

  نام دیگر این بیماری « گوش شناگران » می باشد، زیرا بیشتر در شناگران که گوششان مرطوب است دیده می شود . ولی شرایط دیگری مثل حمام کردن ، دوش گرفتن نیز می تواند باعث ایجاد این عفونت شود. پس از ورود آب در کانال خارجی گوش، باکتریهائی که بطور نرمال در گوش ساکن می باشند، تکثیر شده و باعث ایجاد عفونت و التهاب و تحریک مجرای گوش می شوند. اگر عفونت پیشرفت کند می تواند علاوه بر کانال گوش ، قسمت خارجی گوش را نیز درگیر کند.

علائم بیماری

  شایعترین علامت بیماری خارش گوش و درد خفیف تا متوسطی که با پائین کشیدن یا حرکت دادن نرمه گوش تشدید می شود و سایر علائم شامل :

-    احساس انسداد یا پرُِی گوش

-     وجود ترشحات چرکی کم حجم

-     تب

-     کاهش شنوائی

-    به جلو رانده شدن گوش و هنچنین فاصله گرفتن گوش از سر

-     بزرگ شدن غدد لنفاوی اطراف گوش          

درمان

  درمان عفونت گوش خارجی، در مراحل اولیه بیماری شامل تمییز کردن مکرر کانال گوش و سپس استفاده از قطره های آنتی بیوتیک مخصوص گوش برای جلوگیری از رشد باکتریها می باشد البته استفاده از محلولهای اسیدی ضعیف مانند اسید بوریک یا اسید استیک می تواند در مراحل اولیه عفونت برای درمان عفونت گوش خارجی مؤثر باشد.

اما برای عفونت های شدیدتر در صورتیکه پرده گوش سالم بوده و هنوز کانال باز باشد همان تمیز کردن مکرر بعلاوه مصرف آنتی بیوتیک مؤثر است ولی زمانی که کانال گوش کاملاً متورم بوده و مسدود شده است ، می توان یک تکه گاز استریل کوچک را به شکل فیتیله در آورد و در داخل کانال گوش متورم فرو کرد تا قطره آخر آنتی بیوتیک از طریق این فیتیله به درون گوش نفوذ کند و یا اینکه آنرا آغشته به پماد آنتی بیوتیک کرده و در گوش قرار می دهند. علاوه بر این، داروهای مسکن نیز برای کاهش درد بیمار تجویز می شوند.

ویزیتهای بعدی برای بررسی میزان پاسخ به درمان بسیار مهم است و در کنار آنها می توان با وسائل مخصوص که متخصص گوش و حلق و بینی دارد، پاک کردن گوش را تکرار کرد و فیتیله جاگذاری شده داخل گوش را تعویض نمود.

·    پیشگیری

  از آنجا که گوش خشک بعید است دچار عفونت شود. برای پیشگیری از عفونت لازم است که پس از شنا و یا حمام کردن آب را از گوش خارج کرده و از میزان رطوبت کانال گوش کاست. ایمن ترین وسیله برای خشک کردن گوش استفاده از « سشوار » می باشد. روش دیگر البته در صورتیکه پرده گوش شما پاره نباشد، استفاده از الکل یا مخلوط الکل و سرکه به نسبت مساوی است که بعنوان قطره گوش استفاده شده و باعث تبخیر آب اضافی از کانال گوش می شود و گوش را خشک می کند.

افراد مبتلا به خارش گوش، مجرای گوش پوسته پوسته و شوره دار و کسانیکه مقدار ترشحات طبیعی گوش آنها زیاد است، بیشتر از سایر افراد احتمال دارد که به عفونت گوش خارجی مبتلا شوند. به این افراد توصیه می شود که هر چند وقت یکبار به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه و گوش خود را شستشو دهند.

  تذکر : اگر شما مبتلا به عفونت گوش هستید و یا دچار پارگی پرده گوش می باشید و یا اینکه سایر صدمات به پرده گوش شما وارد شده و یا جراحی بر روی گوش شما انجام گرفته است باید قبل از استفاده از قطره های گوش و یا هر کاری که باعث ورود آب به گوش شما  شود ( مثل شنا کردن)  با متخصص گوش و حلق و بینی مشورت کنید و راهنمائیهای لازم را دریافت دارید.

 

عفونت گوش میانی

·    مرور کلی

  عفونت در فضای گوش میانی باعث ملتهب شدن گوش میانی می  شود و این روند ممکن است یک گوش و یا هر دو گوش را با هم گرفتار کند. این بیماری خصوصاً در میان کودکان بسیار شایع است و همچنین شایعترین علت کاهش شنوائی دریچه ها به حساب می آید.

  گر چه این بیماری در کودکان شایع است، ولی گاهی بزرگسالان را نیز مبتلا می کند. این بیماری خصوصاً در فصل زمستان و اوایل بهار شیوع دارد.

آیا عفونت گوش میانی یک بیماری جدی و خطرناک است؟

  بله ، این بیماری بعلت اینکه هم باعث گوش درد شدید و هم کاهش شنوائی می شود باید جدی گرفته شود زیرا مثلاً کاهش شنوائی خود باعث ایجاد تبعات دیگر مثل اختلال در یادگیری و حتی تأخیر در سخن گفتن خواهد شد. در هر صورت اگر بیماری به موقع تشخیص داده شده و سریعاً درمان شود، شنوائی تقریباً همیشه به مقدار طبیعی خود باز خواهد گشت.

  از طرف دیگر ، این بیماری بعلت گسترش عفونت به ساختارهای اطراف خود می تواند عوارض وخیم دیگری را نیز بوجود آورد مثل آبسه مغزی، عفونت استخوان پشت گوش ( ماستوئید ) و یا مننژیت ( التهاب پرده مغز ) و … بنابراین شناخت علائم آن و رساندن سریع کودک به پزشک برای جلوگیری از عوارض خطرناک لازم می باشد.

·    گوش چگونه کار خود را انجام می دهد؟

  گوش خارجی صداها را دریافت می کند و به طرف کانال گوش هدایت می کند. گوش میانی که به اندازه یک نخود فرنگی است یک فضای پر از هوا  است که از گوش خارجی توسط یک لایه نازک بنام پرده صماخ جدا شده است . 3 استخوانچه کوچک که کوچکترین استخوانهای بدن می باشند، در گوش میانی قرار داشته و از یک طرف دیگر به گوش داخلی متصل هستند و کارشان انتقال ارتعشات صدا از پرده گوش به گوش داخلی می باشد. گوش داخلی نیز ارتعاشات را به سیگنالهای الکتریکی تبدیل کرده و این سیگنالها را به مغز ارسال می کند. البته گوش داخلی در حفظ تعادل انسان نیز دخالت دارد.

اما یک گوش میانی سالم حاوی هوا می باشد که از نظر فشار، برابر با فشار جو بوده و باعث انتقال راحت ارتعاشات به گوش داخلی می شود. البته تعادل فشار در گوش میانی توسط لوله ای بنام شیپور استاش که از گوش میانی به بینی راه دارد، انجام می گیرد. هوا مثلاً در هنگام خمیازه کشیدن و یا انجام عمل بلع می تواند بصورت حبابهای کوچکی وارد گوش شده و تعادل فشار را برقرار کند.

دلایل ابتلا به عفونت گوش میانی چیست ؟

  انسداد شیپور استاش مثلاً در هنگام سرماخوردگی، حساسیت  و یا سایر عفونتهای تنفسی در کنار حضور باکتری یا ویروس در گوش میانی باعث تجمع مایع ( در اثر تولید چرک و ترشحات مخاطی) در گوش میانی و در پشت پرده صماخ می شود. هر چه حجم مایع تجمع یافته در گوش میانی بیشتر شود باعث بالا رفتن فشار فضای گوش میانی و همچنین به بیرون برآمده شدن پرده صماخ و درد گوش و تورم آن می شود. در این حالت بعلت اینکه در پشت پرده گوش مایع وجود دارد، ارتعاش پرده صماخ مختل شده و شنوائی کاهش می یابد.

گاهی در اثر فشار زیاد چرک ، پرده صماخ پاره شده و چرک از گوش خارج می شود، ولی بطور شایعتر چرک و ترشحات در داخل باقی می مانند. حتی گاهی پس از اتمام دوره حاد عفونت نیز ترشحات در داخل گوش باقی می ماند و مزمن می شود. این ترشحات برای چندین هفته ، چندین ماه و حتی چندین سال پس از عفونت حاد ممکن است، در گوش میانی باقی مانده و سبب عودهای مکرر بیماری و همچنین اختلال در شنوائی شود.

علائم عفونت گوش میانی چیست؟

  در نوزادان و شیر خواران علائم زیر دیده می شود: 

  کشیدن و چنگ انداختن به گوش خصوصاً  اگر همراه با موارد زیر باشد :

-  مشکلات شنوائی

-   گریه و بی قراری

-   تب

-    استفراغ

-    خروج ترشحات چرکی از گوش

در کودکان بزرگتر ، نوجوانان و بالغین علائم زیر انتظار می رود :

-     احساس پری یا فشار در گوش

-     مشکلات شنوائی

-     سرگیجه و اختلال در تعادل

-    تهوع و استفراغ

-    خروج ترشحات از گوش

-      تب

·      پس از مراجعه به پزشک، برای بیمار چه کاری انجام می شود؟

  پزشکان با استفاده از یک وسیله به نام « اتوسکوپ » می توانند گوش خارجی و پرده گوش را دیده و تغییرات پرده گوش را تشخیص دهند. با این وسیله می توان قرمزی گوش و تجمع مایع پشت پرده صماخ را مشاهده کرد و در بعضی از انواع اتوسکوپ با دمیدن مقداری هوا به کانال گوش، تحرک پرده گوش نیز اندازه گیری می شود. اگر پس از ورود هوا به کانال گوش پرده حرکتی نکند و یا اینکه پرده گوش قرمز رنگ باشد، احتمالاً گوش مبتلا به عفونت شده است. علاوه بر معاینه فوق، دو تست دیگر نیز برای بدست آوردن اطلاعات بیشتر ممکن است استفاده شود. یکی تست«شنوائی سنجی» که در آن سطح شنوائی در فرکانسهای متفاوت سنجیده شده و نمودار آن مورد بررسی قرار می گیرد و تست دیگر « تمپانوگرام » است که با اندازه گیری فشار گوش میانی، کارکرد شیپور استاش و
تحرک پذیری پرده صماخ را بررسی می کند.    

درمان

  پزشک پس از ویزیت بیمار چندین دارو تجویز می کند که یکی از آنها آنتی بیوتیک مناسب برای درمان عفونت گوش میانی می باشد. لازم است که دوره درمان آنتی بیوتیک تا انتها طی شود حتی اگر سریعاً و پس از چند روز علائم بیماری فروکش کند، زیرا درمان ناقص باعث عود مجدد بیماری
می شود. علاوه بر آنتی بیوتیک ممکن است آنتی هیستامین ( در صورت همراهی بیمار با حساسیت  ) و یا ضد احتقان ( خصوصاً سرماخوردگی ) توسط پزشک تجویز شود. همچنین تجویز ضد درد و ضد تب نیز ممکن است ضرورت پیدا کند. اگر علائم پس از چند روز تخفیف پیدا نکرد، دوباره با پزشک خود مشورت کنید.

گاهی در درمان عفونت گوش میانی نیاز به اقدامات دیگری می باشد که یکی از آنها عملی به نام « میرنگوتومی » یا برشی بر پرده صماخ با تیغ جراحی است. این عمل زمانی انجام می گیرد که بیمار درد شدیدی دارد و پرده گوش بسیار برجسته بوده و هر آن ممکن است پاره شود. در این موارد جراح با تغ خود یک برش کوچک روی پرده گوش ایجاد می کند که هم باعث خروج چرک و ترشحات شده و هم درد را کاهش می دهد و از همه مهمتر از پاره شدن وسیع خودبخودی پرده گوش جلوگیری می کند. البته این برش در عرض چند روز خودبخود بهبود یافته و خطر خاصی برای بیمار ندارد.

گاهی نیز پس از ایجاد شکاف تخلیه چرک، تا زمانیکه لوله استاش کار کرد خود را بدست نیاورد. یک « لوله تهویه » در محل شکاف قرار می دهند تا هم تعادل هوای داخل گوش میانی تأمین شده و هم چرک و ترشحات از گوش خارج شود و گاهی برای چندین هفته این لوله در داخل پرده صماخ باقی گذاشته می شود. البته در زمانیکه این لوله تهویه در داخل پرده صماخ قرار دارد باید از ورود آب به گوش جلوگیری کرد تا دوباره باعث ایجاد عفونت نشود.

همچنین اگر این بیماری در زمینه حساسیت  اتفاق افتاده است، درمان حساسیت  نیز ممکن است ضروری شود.